De fotograaf die de nieuwsfoto maakt, bezit automatisch het auteursrecht vanaf het moment van creatie. Dit geldt volgens de Auteurswet, ook wanneer de foto in opdracht is gemaakt. Het auteursrecht blijft bij de maker, tenzij dit contractueel anders is afgesproken. Als journalist werk je daarom meestal met gebruiksrechten, waarmee je toestemming krijgt om de foto te publiceren binnen afgesproken kaders.
Wie bezit automatisch het auteursrecht op een nieuwsfoto?
De fotograaf is automatisch eigenaar van het auteursrecht op een nieuwsfoto zodra hij of zij op de ontspanknop drukt. De Auteurswet regelt dit glashelder: de maker van een werk krijgt het auteursrecht, zonder dat daar aanvullende stappen voor nodig zijn. Je hoeft de foto niet te registreren of een officieel document te ondertekenen. Het recht ontstaat op het moment van creatie.
Dit principe geldt ook voor nieuwsfotografie, zelfs wanneer een redactie de opdracht heeft gegeven. Het maakt niet uit of de foto gemaakt is tijdens een persconferentie, bij een nieuwsgebeurtenis of voor een specifiek artikel. De nieuwswaarde van de foto verandert niets aan het eigendom van het auteursrecht. De fotograaf blijft de rechthebbende.
Voor journalisten betekent dit dat je altijd afspraken moet maken over het gebruik van foto’s. Je koopt niet de foto zelf, maar het recht om deze te gebruiken. Dat kan voor één publicatie zijn, voor meerdere kanalen, of voor een bepaalde periode. Deze afspraken leg je bij voorkeur vooraf vast.
De nieuwsfotograaf behoudt dus altijd het morele recht op zijn werk. Dit betekent dat je als redactie de foto niet mag aanpassen op een manier die de integriteit of reputatie van de fotograaf schaadt. Naamsvermelding is daarbij een belangrijk onderdeel van deze morele rechten.
Wat is het verschil tussen auteursrecht en gebruiksrecht bij nieuwsfoto’s?
Auteursrecht is eigendom, gebruiksrecht is toestemming. Het auteursrecht blijft altijd bij de fotograaf die het beeld heeft gemaakt. Met een gebruiksrecht krijg je als journalist of redactie toestemming om de foto te publiceren, maar je wordt geen eigenaar. Dit onderscheid is belangrijk voor hoe je met nieuwsfotografie omgaat.
Een licentieovereenkomst regelt de voorwaarden van het gebruiksrecht. Hierin staat bijvoorbeeld of je de foto alleen in print mag gebruiken of ook online, of je hem op sociale media mag delen, en voor welke periode de toestemming geldt. Deze afspraken kunnen per opdracht verschillen.
Exclusieve rechten betekenen dat alleen jij de foto mag gebruiken binnen de afgesproken context. Niemand anders krijgt toestemming voor publicatie. Dit is duurder, maar geeft je een uniek beeld. Niet-exclusieve rechten betekenen dat de fotograaf dezelfde foto ook aan andere media mag verkopen. Dit is gebruikelijk bij nieuwsfotografie van algemene gebeurtenissen.
In de praktijk werken veel redacties met standaard licentieovereenkomsten. Een typisch voorbeeld: je koopt het recht om een foto te gebruiken in één artikel, zowel in de gedrukte versie als op de website, met een looptijd van één jaar. Wil je de foto later hergebruiken voor een ander artikel? Dan heb je opnieuw toestemming nodig of moet je dit van tevoren hebben afgesproken.
Hoe werkt eigendom van foto’s bij fotografen in loondienst?
Bij fotografen in loondienst kan het auteursrecht via de arbeidsovereenkomst worden overgedragen aan de werkgever. Dit is een uitzondering op de basisregel dat de maker eigenaar blijft. Veel mediaorganisaties nemen zo’n clausule op in contracten met personeelsfotografen. Het werk dat tijdens de dienstbetrekking wordt gemaakt, wordt dan eigendom van de organisatie.
Het verschil met freelance fotografen is aanzienlijk. Een freelancer behoudt altijd het auteursrecht, tenzij expliciet anders wordt afgesproken in een opdracht. Bij personeelsleden gebeurt de overdracht vaak automatisch via de arbeidsvoorwaarden. Dit betekent dat de werkgever bepaalt hoe de foto’s gebruikt worden.
Typische clausules in arbeidscontracten bij media-organisaties bepalen dat alle foto’s die gemaakt worden in functie, eigendom zijn van de werkgever. Ook foto’s die buiten werktijd worden gemaakt voor de organisatie, vallen hier vaak onder. Sommige contracten maken onderscheid tussen werk voor de organisatie en persoonlijke projecten.
Voor journalisten die samenwerken met personeelsfotografen van hun eigen redactie is dit meestal eenvoudig. De foto’s zijn eigendom van de organisatie en je kunt ze gebruiken binnen de interne afspraken. Werk je met een fotograaf van een andere organisatie of met een freelancer? Dan gelden de normale regels voor gebruiksrechten en moet je dit expliciet afspreken.
Mag je nieuwsfoto’s hergebruiken zonder toestemming?
Hergebruik van nieuwsfoto’s vereist bijna altijd nieuwe toestemming van de fotograaf, tenzij je dit bij de oorspronkelijke opdracht al hebt afgesproken. Het citaatrecht biedt beperkte ruimte voor gebruik zonder toestemming, maar alleen in specifieke situaties. Je mag bijvoorbeeld een foto gebruiken in een artikel over fotografie of in een recensie, waarbij de foto zelf onderwerp van bespreking is.
Het verschil tussen eerste publicatie en hergebruik zit in de oorspronkelijke afspraak. Kocht je het recht voor één artikel in één editie? Dan mag je diezelfde foto niet zonder overleg gebruiken in een volgend artikel, een jaaroverzicht of een themapagina. Ook al heb je de foto al eerder gepubliceerd, voor elke nieuwe publicatie heb je toestemming nodig.
Voor sociale media gelden vaak aparte afspraken. Het plaatsen van een foto op Instagram, Facebook of X (Twitter) wordt gezien als een nieuwe publicatie. Veel fotografen rekenen hier apart voor, omdat bereik en gebruik verschillen van traditionele media. Vraag dit dus expliciet na bij de eerste opdracht.
Archiefmateriaal mag je alleen hergebruiken als dit in de oorspronkelijke overeenkomst staat. Sommige redacties spreken standaard af dat foto’s na publicatie in het archief komen en later opnieuw gebruikt mogen worden. Zonder zo’n afspraak moet je contact opnemen met de fotograaf voor toestemming en mogelijk aanvullende vergoeding.
Wanneer derden jouw gepubliceerde artikel met foto’s delen op sociale media, valt dit vaak onder normaal gebruik. Maar als een andere organisatie de foto overneemt voor eigen publicaties, is dat niet toegestaan zonder toestemming van de rechthebbende. Jij hebt immers alleen gebruiksrecht, geen eigendom dat je kunt doorgeven.
Wat moet je als journalist afspreken over eigendom van foto’s?
Maak vooraf heldere afspraken over gebruiksrechten, publicatiekanalen en de duur van de licentie. Dit voorkomt misverstanden en zorgt dat beide partijen weten waar ze aan toe zijn. Bespreek minimaal deze punten: waar mag je de foto’s publiceren (print, online, social media), voor hoeveel artikelen, en hoe lang blijft de toestemming geldig.
Standaard contractvoorwaarden helpen om dit proces soepel te laten verlopen. Veel fotografen werken met vaste tarieven per type gebruik. Eén artikel in print en online kost bijvoorbeeld een bepaald bedrag, gebruik op sociale media komt daar bovenop, en exclusiviteit verhoogt de prijs verder. Vraag naar een duidelijk overzicht van deze tarieven.
Voor verschillende publicatiekanalen heb je vaak aparte rechten nodig. Een foto voor de gedrukte krant, de website, de app, en sociale media zijn technisch gezien vier verschillende publicaties. Moderne overeenkomsten houden hier rekening mee en bieden pakketten aan waarin meerdere kanalen zijn inbegrepen. Dit is praktischer en vaak voordeliger dan per kanaal onderhandelen.
Budget speelt natuurlijk een rol. Bespreek openlijk wat je te besteden hebt en wat je ervoor terugkrijgt. Nieuwsfotografie kent verschillende tarieven, afhankelijk van urgentie, complexiteit en gewenste rechten. Een standaard opdrachtfoto kost minder dan exclusief beeldmateriaal van een nieuwsgebeurtenis waar weinig fotografen bij aanwezig waren.
Naamsvermelding is niet alleen een kwestie van beleefdheid, maar ook een wettelijk recht van de fotograaf. Spreek af hoe de credits verschijnen: volledige naam, afkorting, of bedrijfsnaam. Voor online publicaties is het gebruikelijk om ook een link naar de website van de fotograaf op te nemen.
Voor langetermijnsamenwerking loont het om structurele afspraken te maken. Werk je regelmatig samen met dezelfde nieuwsfotograaf? Overweeg dan een raamcontract met vaste tarieven en voorwaarden. Dit bespaart tijd bij elke nieuwe opdracht en bouwt aan een betrouwbare werkrelatie waarin beide partijen weten wat ze aan elkaar hebben.
Bij Mark Horn Photography begrijpen we hoe belangrijk heldere afspraken zijn voor journalisten die werken aan visueel sterke verhalen. We denken graag met je mee over de rechten en licenties die passen bij jouw project, zodat je kunt focussen op het vertellen van authentieke verhalen zonder juridische onduidelijkheden. Betrouwbaarheid en transparantie staan bij ons centraal, omdat we weten dat tijd en duidelijkheid voor jou waardevol zijn. Neem gerust contact op voor een vrijblijvend gesprek over jouw specifieke situatie.
FAQ broken data: JSON error 4